“Mniejsze zło” to tytuł jednego z opowiadań o wiedźminie Geralcie Andrzeja Sapkowskiego, w którym główny bohater w pewnym sensie zawiera streszczenie swojego światopoglądu:
- Zło to zło [...]. Mniejsze, większe, średnie, wszystko jedno, proporcje są umowne a granice zatarte. Nie jestem świątobliwym pustelnikiem, nie samo dobro czyniłem w życiu. Ale jeżeli mam wybierać pomiędzy jednym złem a drugim, to wolę nie wybierać wcale.
Wiedźmin nie wierzy w mniejsze zło. Ale czy ma rację?
Widzisz, masz rację, ale tylko częściowo. Istnieje tylko Zło i Większe Zło, a za nimi oboma, w cieniu, stoi Bardzo Wielkie Zło. [...] I widzisz, Geralt, niekiedy bywa tak, że Bardzo Wielkie Zło chwyci cię za gardło i powie: “Wybieraj, bratku, albo ja, albo tamto, trochę mniejsze”.
Kwestie moralności i filozoficznego postrzegania dobra i zła pojawiają się w literaturze fantasy bardzo często. Analizowaliśmy je na spotkaniu Młodzieżowego Klubu Fantastyki “Kaer Morhen” 11 września br.
Daria, która prowadziła spotkanie, poprowadziła nas przez główne nurty filozoficzne i poszukała ich śladów w powieściach fantasy, począwszy od “Władcy Pierścieni” Tolkiena i “Opowieści z Narnii” Lewisa, przez “Wiedźmina” aż po “Zmierzch” Meyer.
Okazuje się, że zawsze w tego typu literaturze bohaterowie muszą wybierać pomiędzy dobrem a złem, znajdziemy również w fantastyce egzystencjalizm, relatywizm moralny a nawet nihilizm.
Dlatego tego typu literatura niesłusznie jest przez niektórych uważana za mało ambitne “bajki” dla dorosłych. Wręcz przeciwnie, dobra powieść fantasy zmusza do myślenia, zajęcia stanowiska wobec problemów tego świata, zastanowienia się nad kondycją ludzką. Oczywiście, chociaż wymieniliśmy wiele tytułów powieści fantasty, po które każdy czytelnik zainteresowany filozofią może sięgać “w ciemno” (na tej liście znalazły się również “Pieśni Lodu i Ognia” Martina a nawet “Świat Dysku” Pratchetta), na bibliotecznych i księgarskich półkach mnóstwo jest również książek, które służą głównie rozrywce i próżno szukać w nich głębszego dna.
Wybór tego, co będziemy czytać, należy do nas.
MJ